Historia


Miejsko-Gminne Centrum kultury w Stopnicy mieści się w siedzibie Zamku Królewskiego ufundowanego około 1350 roku przez Króla Kazimierza Wielkiego. Decyzję o „Odbudowie Zamku Królewskiego w Stopnicy w celu utworzenia Gminnego Centrum Kultury” zawiera podpisana w dniu 3 marca 2009 roku, w Urzędzie Gminy w Stopnicy umowa na roboty budowlane związane z realizacją podjętych decyzji i założeń. Inwestycję współfinansowano ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Świętokrzyskiego 2007-2013, Działanie 5.2 „Podniesienie jakości usług publicznych poprzez wspieranie placówek edukacyjnych i kulturalnych”.

Uroczyste otwarcie obiektu nastąpiło 29 stycznia 2011 roku.

5.jpg 

Zamek Królewski w Stopnicy wzniesiony został na miejscu wcześniejszego gródka i dworca myśliwskiego około 1350 roku. „Król Kazimierz zamek zbudował, zaś po zniszczeniu przez Szwedów Jan Klemens Branicki, Starosta stopnicki i marszałek nadworny przebudował go w stylu włoskim w 1661 roku.
W 1783 roku Eljasz z Granowa Wodzicki, generał  wielkopolski pamiątkowy gmach wyrestaurował i powiększył”.

 izba_zmj__1_.JPG

Niewiele wiadomo o losach stopnickiej rezydencji z okresu średniowiecza, a pierwsze potwierdzenie jej istnienia ma miejsce w relacji Jana Długosza, która informuje o tym, iż w 1404 roku Świdrygiełło otrzymał między innymi Zamek w Stopnicy z miastem i okolicznymi wsiami. W kolejnych latach dobra stopnickie stanowiły własność Królewską, a dwór Stopnicki pełnił rolę stacji królewskiej na drodze z Krakowa do Sandomierza.

 izba_zmj__3_.JPG

Dowodem na to są odnotowane pobyty Królowej Jadwigi i Władysława Jagiełły.

Od roku 1421 zamek stał się siedzibą samodzielnego starostwa Stopnicy. W 1551 roku starosta Marcin Zborowski Wojewoda Krakowski założył na terenie zamku zbiór kalwiński. Po śmierci Marcina, w 1565 roku Stopnicę odziedziczył Piotr, który jako Wojewoda Sandomierski przelał swoje prawa do starostwa stopnickiego w 1571 roku na syna Mikołaja, a następnie zgodnie z testamentem, Stopnica przypadła drugiemu synowi Janowi. Po śmierci Jana starostwo stopnickie wykupił w 1586 roku Stanisław Tarnowski – kasztelan sandomierski. Następnym pełnoprawnym dziedzicem dóbr stopnickich stał się Andrzej Zborowski, a po jego śmierci w 1618 roku starostwo przeszło w posiadanie najbliższego krewnego Zbigniewa Ossolińskiego. Później posiadacze dóbr starościńskich to: Krzysztof Ossoliński, Krzysztof Baldwin, a następnie Stanisław Lanckoroński - wojewoda ruski i hetman wielki koronny, który w 1650 roku odstąpił je krewnemu Jackowi Lanckrońskiemu.

 izba_zmj__2_.JPG

Po wojnie ze Szwedami, w 1655 roku zniszczone Starostwo Stopnickie otrzymał marszałek nadworny koronny Jan Klemens Branicki, który podniósł z ruin stopnicką rezydencję w stylu renesansowym. W 1752 roku starostwo stopnickie otrzymał na mocy nadania przez Augusta II Eliasz z Granowa Wodzicki – zaufany Króla Stanisława Poniatowskiego. Eliasz Wodzicki przebudował zamek. Z lustracji, z 1789 roku wynika, że do tej pory istniał budynek głównego dworu oraz dwóch oficyn.

Komisja Skarbu Koronnego tak opisuje ówczesny wygląd zamku i jego otoczenia: „Zamek o dwóch kondygnacjach, do którego od miasta wjeżdżając do grobli poręczami opasanej, brama murowana. [..] W dziedzińcu oficyny murowane; w środku kaplica. Ex apposito stajnie murowane, po narożnikach rezydencje. Brama do grodu włoskiego, na której figury kamienne i herby dzisiejszego possessora okazujące. W ogrodzie jest kilka kondegnacyji szpalerami, figurami kamiennymi, altanami, labiryntem, kanałem, oranżerią i drzewani rodzajnemi znacznem sumptem i kosztem porządnie utrzymywanych i przyozdobionych. Wychodząc z pałacu w prawej stronie wielki staw, po lewej młym murowany, przy min sadzawki trzy.”

 tab_zmj.JPG

Po raz kolejny zamek został przebudowany przez Eliasza z Granowa Wodzickiego w 1783 roku. Stał się wtedy dwupiętrową rezydencją pałacową. Po rozbiorach Polski stał się siedzibą Naczelnika powiatu Stopnickiego w 1809 roku.

W 1859 roku w pałacu wybuchł pożar w wyniku którego spalił się dach i pierwsze piętro. Jako parterowy budynek pozostał do 1915 roku. W latach 1918 – 1933 mieściło się tu gimnazjum sejmikowe. Zniszczenia wywołane II wojną światową sprawiły, iż zamek stał się ruiną. Podczas odbudowy zdjęto mury pierwszego piętra jako parterowy budynek spełniał rolę punktu skupu Rejonowej Spółdzielni Ogrodniczo-Pszczelarskiej w Busku-Zdroju. W wyniku drastycznej przebudowy zamek zatracił cechy stylowe. Front zwrócony był w kierunku północno zachodnim. Na narożniku obiektu zachowała się tylko skarpa gotycka. Od strony frontu widniał ganek klasycystyczny z portykiem kolumnowym o kapitelach w porządku doryckim. Okna umieszczono symetrycznie, a wewnątrz na osi zamku była sień, a pomieszczenia posiadały kolebkowe sklepienia na gruntach.

6.JPG 

Od 2012 roku jesteśmy świadkami ponownej świetności zamku, którego burzliwe dzieje nigdy nie zniszczyły swoistego klimatu tego miejsca.