Czyżów


Czyżów – wieś położona na północnym brzegu doliny rzeki Wschodniej. Nazwa wsi zapisywana była jako Czizow (poł. XV w.), Hyrow (1663), a wywodzi się z nazwy rodowej osobowej Czyż. Według Paprockiego wieś założył Wydźga Półkozic, którego potomkowie pisali się potem jako Czyżowscy. Najwybitniejszym przedstawicielem tego rodu był Michał starosta sandomierski, kasztelan sandomierski, wojewoda sandomierski, wojewoda krakowski, kasztelan krakowski, namiestnik króla w Małopolsce i na Rusi, który podobnie jak jego bracia pisali się z Bogumiłowic, Broniszowa, Chmielowa. Natomiast już jego syn Jan pisał się z Czyżowa. Ów Jan miał syna Jana (chorowitego i bezdzietnego) i córkę Agnieszkę. Agnieszka została wydana za Jana Zaklikę Czyżowskiego herbu Topór z Czyżowa Szlacheckiego (leżącego niedaleko Wisły). Po śmierci brata w 1475 roku Agnieszka przejęła jego dobra, a wśród nich Czyżów koło Stopnicy. Jej syn Jakub za długi musiał oddać Czyżów, w roku 1484 braciom Janowi i Grzegorzowi Roza. W roku 1508 jako właściciel Czyżowa wykazany jest Jan Zaklika z Międzygórza Czyżowski herbu Topór. Jego wnuk Hieronim ożenił się z Zofią ze Zborowskich i drogą rodzinnych rozliczeń, Czyżów przeszedł we władanie Piotra Zborowskiego. Był to rok około 1579.

 czyzow_zmj.JPG

W tym okresie we wsi było 15 kmieci osadzonych na 7 łanach, 3 zagrody i 3 biednych. Po Zborowskich wieś Czyżów i starostwo stopnickie, w roku 1586 otrzymał z rąk króla Zygmunta III Wazy, Stanisław Tarnowski kasztelan sandomierski. Po nim właścicielami wsi byli Lanckorońscy, a potem Karwiccy herbu Łabędź. W roku 1725 Jan Stanisław Karwicki sprzedał rodowy majątek składający się z trzech wsi: Czyżów, Dziesławice, Jastrzębiec. Majątek ten kupili Józef Władysław Gonzaga Myszkowski herbu Ślepowron ordynat pińczowski  i jego żona Helena Konstancja Deodeta z książąt Czartoryskich herbu Pogoń Litewska. Małżeństwo było również dziedzicami Szańca, gdzie funkcjonował bliski ich sercu klasztor kamedułów, na który zapisali nabyte wsie. W tamtym czasie we wsi Czyżów funkcjonował okazały folwark, a w nim duży dwór i kaplica prowadzona przez kamedułów z Szańca. W latach 1818 – 1819 dokonano kasacji klasztoru kamedułów. Dobra poklasztorne przejął rząd Królestwa Polskiego. W skład tych dóbr wchodziły: wieś Czyżów, Dziesławice z tartakiem, Jastrzębiec i osady młynarskie Kasztelan, Miecznik, Wojewoda. W roku 1847 wieś stanowiła własność rządową, a zespół dworski obejmował dwór z drewna, stajnię, spichlerz, 3 stodoły, dwór folwarczny, chlew, wozownię ze stajnią, kuźnię i chałupę drewnianą oraz stajnię zajezdną. Na niewielkim wydzielonym obszarze, gdzie stał krzyż, w miejscu istnienia kaplicy Czyżowskiej z XVIII wieku, powstał w roku 1982 kościół parafialny pw. Matki Bożej Nieustającej Pomocy. 

Źródło: D. Kalina, M. Mirowski „Miasto i gmina Stopnica. Dzieje i zabytki”